تقویت هوش هیجانی کودکان به کمک روش های کاربردی
هوش هیجانی چیست و چه اهمیتی دارد؟ چگونه می‌توانیم هوش هیجانی کودکان را تقویت کنیم؟ از چه بازی هایی برای افزایش هوش هیجانی استفاده کنیم؟ اجازه دهید با مثال‌های ساده‌ای شروع کنیم. خانم محمدی هر روز صبح به این فکر می‌کند که چگونه احساساتش بر تدریس او تأثیر می‌گذارد. اگر روزی او احساس ناراحتی یا ناامیدی داشته باشد، هنگامی که به مدرسه می‌رود نفس عمیقی می‌کشد و سعی دارد احساساتش را مدیریت کند تا به درستی وظیفه خود را در قبال دانش آموزان انجام دهد. او دانش آموزانش را نیز تشویق می‌کند که هیجانات خود را کنترل کنند و به درس گوش فرا دهند. در این میان نازنین در انجام تکالیف ریاضی خود مشکل دارد. او به جای فریاد زدن یا تسلیم شدن از خانم محمدی کمک می‌گیرد و به او می‌گوید که چقدر این موضوع برایش آزاردهنده است. این عکس العمل‌ها نشانه‌هایی از مجموعه مهمی از مهارت‌ها هستند که تحت عنوان هوش هیجانی یا عاطفی شناخته می‌شود. با نشر نبات همراه باشید تا به صورت مفصل به این موضوع بپردازیم و راه‌های افزایش آن را بیان کنیم.
هوش هیجانی در کودکان
هوش هیجانی مجموعه‌ای از مهارت‌های مربوط به نظارت بر احساسات خود و دیگران و توانایی استفاده از احساسات برای هدایت افکار و اعمال است. احساسات می‌تواند در توجه، حافظه، یادگیری، روابط و سلامت جسمی و روانی موثر باشد. توسعه هوش هیجانی کودکان را قادر می‌سازد تا احساسات خود را مدیریت کنند، به عنوان مثال هنگامی که احساس عصبانیت می‌کنند از کوره در نرود و مدیریت شده رفتار کنند. دانیل گولمن نویسنده و روانشناس، هوش هیجانی را دارای پنج بخش می‌داند که در ادامه به آن پرداخته‌ایم:
- خودآگاهی: وقتی کودکان بدانند که در یک زمان خاص چه احساسی دارند و بفهمند که خلق و خوی آنها چگونه بر دیگران تاثیر می‌گذارد.
- خود کنترلی: یکی دیگر از بخش‌های هوش هیجانی کودکان اینست که بتوانند واکنش خود را به احساساتشان کنترل کنند. آنها قبل از هر اقدامی عواقب احتمالی را در نظر می‌گیرند.
- انگیزه: کودکان می‌توانند علیرغم احساسات منفی یا منحرف کننده‌ای که ممکن است داشته باشند به اهداف خود برسند.
- همدلی: کودکان قادر خواهند بود احساسات دیگران را درک کنند.
- مهارت‌های اجتماعی: آنها می‌توانند روابط خود را به خوبی مدیریت کنند و می‌دانند که چه رفتارهایی با واکنش مثبت دیگران همراه است.
چرا هوش هیجانی برای کودکان مهم است؟
به مثالی که در ابتدا گفتیم رجوع کنید، به چالش‌هایی که نازنین ممکن است هر روز با آن دست و پنجه نرم کند فکر کنید. او سخت درس می‌خواند اما با این حال نمرات پایینی کسب کند. او ممکن است از از تفاوت یادگیری خود خجالت زده شود و از درخواست کمک بترسد. یکی از نقش‌های کلیدی هوش هیجانی شکل دادن نحوه واکنش کودکان نسبت به چالش‌ها است، در واقع هوش هیجانی می‌توانند مانند یک GPS عمل کند تا او از موانع عبور کرده و به سمت موفقیت حرکت کند. پنج عاملی تشکیل دهنده هوش هیجانی در مجموع به نازنین کمک می‌کند تا به بهترین نتیجه دست یابد به این صورت که:
- او متوجه می‌شود که احساس ناامیدی می‌کند.
- سرعت به فریاد زدن و پرت کردن کتابش فکر می‌کند.
- راه بهتری برای واکنش پیدا می‌کند و توضیح می‌دهد که چه حسی دارد.
- او علیرغم اینکه ناامید است می‌خواهد دوباره تلاش کند، ، زیرا می‌داند در درازمدت چه چیزی به دست خواهد آورد.
- از معلمش درخواست کمک می‌کند.
- شاید این کار برای معلم خود دشوار باشد، اما او می‌داند که معلم واقعاً اهمیت می‌دهد و می‌خواهد به او کمک کند تا به موفقیت برسد.
اما بدون هوش هیجانی می تواند روند به صورت زیر باشد:
- در لحظه‌ای که احساس ناامیدی دارد، کتابش را پرتاب می‌کند.
- وقتی معلم در مورد درس از او می‌پرسد مضطرب می‌شود و ممکن است در به دروغ متوسل شود و او کمک نخواهد.
فواید هوش هیجانی برای کودکان
طبق مطالعات انجام شده در چند دهه گذشته، هوش هیجانی مزایای مختلفی را در اختیار کودکان قرار می‌دهد که در طول زندگی می‌توانند از آن استفاده کنند. در اینجا چند مورد از مزایایی که هوش هیجانی و عاطفی دارد را برایتان ذکر کرده‌ایم:
- ارتباط هوش هیجانی با ضریب هوش: کودکانی که سطح هوش هیجانی بالاتری دارد در امتحانات خود بهتر عمل می‌کنند و تمایل بیشتری برای کسب نمرات بالاتری دارند.
- روابط بهتر: مهارت هوش هیجانی به کودکان کمک می‌کند تا تعارضات را مدیریت کنند و دوستی‌های عمیق‌تری داشته باشند.
- افزایش موفقیت در بزرگسالی با سطح هوش هیجانی در دوران کودکی: یک مطالعه 19 ساله منتشر شده در مجله آمریکایی سلامت عمومی نشان داد که مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودک در مهدکودک ممکن است موفقیت مادام العمر را پیش بینی کند. در واقع کودکانی که در سن 5 سالگی از دستورالعمل‌ها پیروی می‌کنند و با دیگران همکاری دارند، احتمالا قادر خواهند بود مدرک تحصیلی بگیرند و در سن 25 سالگی موقعیت شغلی ثابت و خوبی به دست آورند.
- بهبود سلامت روان: کودکانی که سطح هوش هیجانی بیشتری دارند کمتر دچار افسردگی و سایر اختلالات روانی می‌شوند.
مزایای هوش هیجانی کاملا مشخص است. کودکی که می‌تواند خود را در هنگام عصبانیت آرام کند، احتمالاً در شرایط سخت خوب عمل می‌کند و کودکی که می‌تواند احساسات خود را به شیوه‌ای سالم بیان کند، احتمالاً روابط سالم‌تری نسبت به کودکی که هنگام عصبانیت فریاد می‌زند یا چیزهای بدی می‌گوید، خواهد داشت. خبر خوب اینست که همه کودکان توانایی یادگیری هوش هیجانی و عاطفی را دارند، برای این کار لازم است که والدین دست به کار شوند.
روش های افزایش هوش هیجانی در کودکان
برچسب زدن به احساسات کودکان: کودکان باید بتوانند احساست خود را بشناسند . در مورد چالش‌ها صحبت کنید و از آنها بپرسید که چه احساسی دارد و روی احساساتشان نام‌های مناسب بگذارید. به عنوان مثال وقتی فرزندتان به دلیل باختن در بازی ناراحت است، می‌توانید به او بگویید که بنظر می‌رسد که در حال حاضر ناراحت هستید، درست است؟ چرا چنین احساسی داری؟ کلماتی مانند عصبانی، شادی، هیجان زده، مضطرب و ناراحت و غیره، همگی می‌توانند واژگان مناسبی برای بیان احساسات باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله بهترین روش‌های آموزش بیان احساسات به کودکان را مطالعه کنید. نبات ناشر مجله کودک بازی‌ها و داستان‌هایی را برای آموزش احساسات جمع آوری کرده است.
نشان دادن همدلی: وقتی فرزندتان ناراحت است، به خصوص وقتی که احساسات او کمی جنبه نمایشی دارد شاید ترجیح دهید که آن احساس را نادیده بگیرد. بهترین کار اینست که احساسات او را تأیید کنید و همدلی خود را نشان دهید، حتی اگر دلیل ناراحتی او را درک نکنید. برای مثال اگر فرزندتان به این دلیل گریه می‌کند که به او گفتید تا زمانی که اتاقش را تمیز نکند نمی‌تواند به پارک برود، بگویید: «من هم مانند تو وقتی نمی‌توانم کاری را که می‌خواهم انجام دهم، ناراحت می‌شوم. وقتی فرزندتان ببیند که شما احساس درونی او را درک می‌کنید، کمتر با رفتارهای نادرست سعی دارد آن را به شما بفهماند و هوش هیجانی بهتری خواهند داشت.
الگوی مناسب: بهترین راه برای آموزش احساسات اینست که خودتان الگوی مناسبی برای کودکان باشید. از کلمات احساسی در مکالمه روزمره خود استفاده کنید و صحبت کردن در مورد آنها را تمرین کنید. جملاتی مانند: « از اینکه نمی‌توانم کارهایم را به موقع انجام دهم عصبانی می‌شوم» یا «وقتی می‌خواهم دوستانم برای شام دعوت کنم احساس خوشحالی می‌کنم.»
آموزش مهارت های مقابله سالم: هنگامی که کودکان احساسات خود را درک می‌کنند، باید یاد بگیرند که چگونه با آن احساسات به روشی سالم برخورد کنند. دانستن اینکه چگونه خود را آرام کنند، خود را شاد کنند یا با ترس‌های خود روبرو شوند، برای کودکان کوچکتر پیچیده است. به آنها یاد دهید که هنگام عصبانیت چند نفس عمیق بکشند یا به موسیقی گوش دهند و نقاشی بکشند، این‌ها مواردی هستند که می‌توانند به درگیر کردن حواس و آرام کردن احساسات آنها کمک کنند.
مهارت حل مسئله: بخشی از ایجاد هوش هیجانی شامل یادگیری نحوه حل مشکلات است. پس از اینکه احساسات برچسب خوردند و مورد توجه قرار گرفتند، زمان آن فرا رسیده است که چگونه خود مشکل را برطرف کنیم. زمانی که کودکان با مشکلات رو به رو می‌شوند باید بتوانند راه حل مختلف برای حل آن ارائه دهند و جوانب هر یک را بسنجند و بهترین راه را انتخاب کنند.
منابع
