در مورد ادبیات کودکان و اهداف آن بیشتر بدانید
ادبیات کودک چیست؟ شاید با خودتان بگویید که ادبیات کودکان مقوله ای آسان است و به سادگی از کنار آن گذر کنید. اما وقتی کمی دقیق تر به این موضوع می پردازیم متوجه خواهید شد که ادبیات، خود وسعت زیادی دارد و ماهیت آن برای کودکان درک آن را دشوارتر می سازد. به زبان ساده می توان گفت که ادبیات کودک به ادبیاتی گفته می شود که کودکان از ان لذت می برند. در واقع منظور از ادبیات کودک شامل آن دسته کتاب هایی است که برای کودکانی که هنوز علاقه ای به ادبیات بزرگسالان ندارند یا مهارت خواندن یا درک لازم برای مطالعه آن را ندارند، نوشته و منتشر شده است. در این مقاله از نشر نبات سعی داریم به این موضوع بپردازیم و تفاوت آن را با ادبیات بزرگسال بیان کنیم.
ماهیت ادبیات کودکان و نوجوانان
ادبیات کودک، مجموعه ای آثار مکتوب و تصاویر همراه است که به منظور سرگرم کردن و آموزش برای کودکان تولید می شود. این نوع از ادبیات طیف وسیعی از آثار از جمله کتاب های مصور و قصه، ترانه های عامیانه، لالایی ها و مطالبی که عمدتا برای به صورت شفاهی منتقل می شوند را در بر می گیرد. محدوده سنی ادبیات کودک از دوران کودکی تا اویل شروع دوران نوجوانی یعنی دوازده سالگی است. ادبیات نوجوانان نیز میانه ای از ادبیات مناسب برای کودکان و ادبیات مناسب برای بزرگسالان است.
تفاوت ادبیات کودکان و ادبیات بزرگسالان در چیست؟
همانطور که گفته شد ادبیات کودک به آن دسته از ادبیاتی گفته می شود که برای کودک لذت بخش و قابل درک است. معمولاً ادبیات بزرگسالان از نظر محتوا پخته تر و از نظر ساختار ادبی پیچیده تر از ادبیات کودک است. بیشتر ژانر های ادبی ادبیات بزرگسالان در ادبیات کودکان نیز لحاظ شده است. به عنوان مثال داستان های تخیلی و تاریخی، شعر، داستان های عامیانه و حماسه ای در ادبیات کودک نیز دیده می شود. کتابهای کودکان ممکن است به شکل کتابهای تصویری باشند که در آن متون و تصاویر یک موضوع منسجم را تشکیل میدهند.
اهداف طلایی ادبیات کودکان
ادبیات به طور عمده به کودکان کمک می کند تا خود، دیگران، دنیای خود و ارزش های زیبای شناختی زبان نوشتاری را بهتر درک کنند. هنگامی که کودکان مشغول خواندن داستان، شعر و افسانه هستند خودشان را به عنوان شخصیت اصلی تصور می کنند. از طریق افکار، گفتار و اعمال آن شخصیت، ارزش ها و شخصیت کودک تحت تاثیر قرار می گیرد و باعث می شود بینش کودک توسعه یابد. به صورت کلی می توان گفت تجربیات مربوط به مطالعه ادبیات، شیوه های رفتاری و ساختارهای ارزشی کودک راتغییر، اصلاح و یا گسترش می دهد.
زمانی که کودکان نقش شخصیت اصل کتاب را در حین مطالعه برعهده می گیرند، با شخصیت های دیگری که در آن کتاب یا مجله کودک تعریف شده است، تعامل برقرار می کند. در این فرایند، آنها از نحوه رفتار با دیگران، پیامدهای تعامل شخصی و شباهت ها و تفاوت های میان مردم آگاه می شوند.
از آنجایی که ادبیات تابع محدودیت های زمانی یا مکانی نیست، در نتیجه به راحتی می تواند خوانندگان و شنوندگان را به زمان ها و مکان های مختلف ببرد. به عنوان مثال کودکان می توانند با خواندن برخی از کتاب ها و مجلات به زمان گذشته یا آینده سفر کنند. این سفر در زمان کودکان را به کاوش دعوت می کند و سبب درک بهتر آن ها از دنیای خود می شود.
زبان نوشتاری یکی از ابزارهای ادبی برای بیان هنر است. کودکان از طریق نثر و شعر، تنوع کلام نوشتاری را کشف می کنند و در عمق معنایی آن دقیق می شوند. از طریق ادبیات کودک می تواند فراتر از دنیای واقعی سفر کند و خود را بدون محدودیت های روزمره زندگی در جهان ساختگی قرار دهد.
محیط هایی که به ادبیات کودک پرداخته اند
خانه، کتابخانه و مدرسه مکان هایی است که در آن ها به موضوع ادبیات کودک پرداخته شده است. در هر یک از این محیط ها عملکرد ادبیات تا حدودی متفاوت است اما با این حال با هم تعامل دارند. در خانه کودک فرصت بیشتری برای مطالعه ادبیات شامل کتاب و مجله کودک به صورت مداوم و همیشگی دارد. والدینی که اغلب از بدو به تولد خواندن شعر و داستان برای فرزندان خود را آغاز می کنند، با ارائه یک تجربه لذت بخش، اهمیت ادبیات را برای آن ها بیان می کنند. در طول سال های پیش دبستانی، کتاب ها و مجلات به ساختار زبانی و آموزش واژگان کمک می کند.
کتابخانه ها نقش مهمی در خدمات رسانی به کودکان را ایفا می کند. در واقع کتابخانه ها می توانند انجام تکالیف و برنامه های کتابخوانی اوقات فراغت کودک را سازماندهی کند. کتابداران کودکان را برای خواندن موضوعات مورد علاقه آنها راهنمایی می کنند و مکانی برای برنامه ریزی زمان های مطالعه است.
در گذشته برخی از مدارس فاقد کتابخانه بودند و به طور انحصاری به کتاب های درسی برای آموزش اکتفا می کردند. اما حالا مدارس از کتابخانه ها حمایت می کنند اما باز هم قسمت های متروکه ای را به عنوان کتابخانه انتخاب می کنند. حتی اگر توجه ای به کتابخانه نشود، برخی از معلمان بر ادبیات کودکان تاکید دارند. با توجه به اهمیت ادبیات در زندگی کودکان، همچنان این موضوع در جامعه نادیده گرفته شده است.
داستان نمونه ای کاربردی از ادبیات کودک
همه ما خوب می دانیم که داستان یکی از بهترین و تاثیر گذارترین گزینه در ادبیات کودک است. موضوعات مختلفی در قالب داستان برای کودکان در نظر گرفته شده است که می تواند در رشد فردی و اجتماعی او نقش مهمی را ایفا کند. در مجلات نبات به این نکته توجه زیادی شده است و سعی دارد به والدین در تربیت فردی و اجتماعی کودکان خود کمک کند. این مجلات در سه گروه سنی برای کودکان منتشر شده است.
منابع