بهترین روش های آموزش بیان احساسات به کودکان
چگونه به کودکان آموزش دهیم که احساسات خود را بیان کنند؟ از چه بازی‌هایی برای شناخت و نحوه بیان احساسات به کودکان استفاده کنیم؟ از آنجایی که احساسات یک مفهوم انتزاعی و غیر قابل لمس است، توصیف و مدیریت آن‌ها در کودکان بسیار دشوار است. نکته حائز اهمیت اینست که کودکانی که نسبت به احساسات خود شناخت درستی دارند، دیگر از روش‌هایی مانند پرخاشگری، سرکشی و لجبازی برای بیان آن استفاده نمی‌کنند. در واقع آموزش شناخت و بیان احساسات راهی برای پیشگیری از بروز مشکلات رفتاری است. به عنوان مثال کودکی که مفهوم عصبانیت را درک کرده است و می تواند بگوید که “عصبانی هستم” احتمال اینکه شما را کتک بزند را کمتر می‌شود. با نشر نبات همراه باشید تا در ادامه راه هایی را برای آموزش این موضوع به کودکان بیان کنیم.
دلیل اهمیت آموزش شناخت و نحوه بیان احساسات به کودکان چیست؟
هنگامی که کودکان بتوانند احساسات خود را بشناسند و آن‌ها را درک کنند، راحت‌تر می‌توانند بر احساساتشان کنترل داشته باشند و در برابر چالش‌های زندگی مقاومت کنند و یا به عبارت دیگر درک احساسات می‌تواند نقش مهمی در انتخاب‌های آن‌ها ایفا کند به همین جهت شما به عنوان والدین آن‌ها باید در آموزش و شناخت احساسات و نحوه بیان آن به کودکان کمک کنید.
راهکارهایی برای آموزش شناخت و بیان احساسات به کودکان
- آموزش نام احساسات: کودکتان را با نام و معنای احساسات متناسب با سنشان آشنا کنید. به عنوان مثال کودکان تا قبل از پیش دبستانی باید احساساتی مانند شادی، عصبانی، ناراحت و ترس را بشناسند. کودکان بزرگتر نیز باید با احساسات پیچیده‌تری مانند ناامید بودن، کلافه بودن و تحت فشار بودن آشنا باشند. برای این کار هنگام قصه گویی برای کودکان می‌توانید در مورد احساسات شخصیت‌های داستان و یا کارتون با آن‌ها صحبت کنید و از آن‌ها بخواهید تا ادای آن احساس را درآورند. همچنین می‌توانید با تهیه استیکرهای چهره، کودکان را با هر یک از احساسات آشنا کنید.
- همدلی و همدردی کردن کودکان: با صحبت کردن در مورد احساسات دیگران، می‌توانید همدلی و همدردی کردن را به کودکان آموزش دهید. از آنجایی ممکن است کودکان با خود فکر کنند که جهان حول خواست و احساسات آن‌ها می چرخد، با آموختن این موضوع که دیگران نیز احساسات دارند، احترام به حقوق دیگران را درک می‌کند. به عنوان مثال اگر کودک بداند که با برداشتن وسایل دوستش بدون اینکه از او اجازه بگیرد ممکن است باعث ناراحتی یا عصبانیت دوستش شود، احتمال اینکه چنین کاری را انجام دهد کمتر می‌شود.
- اختصاص زمان‌هایی برای صحبت در مورد احساسات: برای آن که کودکان بتوانند احساسات خود را بیان کنند، به آن‌ها آموزش دهید از چه کلماتی استفاده کنند. والدین با الگوسازی به راحتی می‌توانند دایره لغات کودکان را در مورد نحوه بیان احساسات افزایش دهند. برای مثال به کودک بگویید “از اینکه بدون اجازه به کیف من دست زده‌ای از تو ناراحت هستم”. هر روز در مورد احساساتی که دارد با او صحبت کنید و یا اتفاقات و چیزهایی که در احساساتش موثر است بگویید مثلا از اینکه “کتاب داستانت پاره شده ناراحت هستی؟”
- آموزش راه‌های غلبه بر احساسات: راه‌های مناسبی برای کنترل و مقابله بر هیجانات و احساسات را پیش روی کودکان بگذارید. به او بیاموزید که حس عصبانیت تو نباید باعث آزار و اذیت دیگران شود و به آن‌ها آسیب برساند، باید به کمک راه‌های درست عصبانیت خود را کنترل و مدیریت کند. به عنوان مثال به او بگویید می‌تواند اگر از موضوع و اتفاقی ناراحت یا عصبانی شده است می‌تواند گوشه‌ای را برای تنهایی انتخاب کند تا بتواند به خود مسلط شود. این کار سبب جلوگیری از انجام کارهای اشتباه در لحظه عصبانیت و… می‌شود. در واقع گاهی کودکان نمی‌دانند که به هنگام ناراحتی یا عصبانیت چه واکنشی داشته باشند از این رو ممکن است حس خود را با پرخاشگری یا داد و بی‌داد بروز دهند.
- استفاده از روش‌های مثبت تقویت بیان احساسات: کودکان را بخاطر صحبت در مورد احساساتشان تشویق کنید برای مثال بگویید “از اینکه به دوستت گفتی بخاطر کاری که انجام داده ناراحت شده‌ای، خوشحال شدم” همچنین می‌توانید از سیستم پاداش دهی استفاده کنید. در واقع اگر کودک بتواند هنگام عصبانیت و ناراحتی از استراتژی‌های مقابله با آن استفاده کند، جایزه‌ای از جانب شما دریافت می‌کند.
- الگوی مناسب: والدین اولین افرادی هستند که کودکان با آن‌ها در ارتباط هستند شما به عنوان پدر و مادر باید خودتان نیز در مورد احساساتتان صحبت کنید و برای کنترل مدیریت آن از روش‌های درست استفاده کنید، می‌توانید الگویی مناسبی برای کودکان باشید و به عبارتی از خصلت تقلید کردن کودکان استفاده کنید. اگر شما هنگام عصبانیت پرخاشگری کنید وسایل اطرافتان را پرتاب کنید نباید از کودکانتان انتظار داشته باشید که آموزش‌های نحوه بیان احساسات را به درستی پیاده سازی کنند.
موانعی برای بیان احساسات در کودکان
گاهی کودکان با وجود تمام آموزش‌هایی که دیده اند نمی‌توانند به بیان احساسات خود بپردازند و از بیان آن خودداری می‌کنند. در اصل عواملی در پشت صحنه دخیل هستند که مانع از بیان احساسات در کودکان می‌گردد. که در ادامه به آن‌ها پرداخته ایم:
1) ترس از ایجاد اختلاف: کودکان با خود می‌پندارند که اگر در مورد احساساتش با شما یا با اطرافیان صحبت کنند ممکن است دعوا یا جروبحث رخ دهد و می ترسند سبب آزرده خاطر شدن افرادی که برایشان مهم هستند بشوند.
2) کمال گرایی عاطفی: فکر این که ابراز احساساتی مانند خشم، حسادت، ناراحتی می‌تواند نشانه ضعف و شکنندگی کودکان باشد، آن‌ها را از بیان و با خبر کردن اطرافیان از احساساتشان منع می‌کنند. به بیان دیگر کودکان فکر می‌کنند صحبت در مورد احساساتشان باعث تغییر نگرش افراد به آن‌ها می‌شود.
3) ترس از تایید نشدن: کودکان از اینکه توسط دیگران تایید نشوند و تنها بمانند از این رو ترجیح می‌دهند احساسات خود را نادیده بگیرند و از بیان آن پرهیز کنند. کودکان فکر می‌کنند اگر احساساتشان را بیان کنند، اطرافیان دیگر آن‌ها را دوست ندارند و طرد می‌شوند.
4) ناامیدی: کودکان گاهی بیان احساسات را بی‌فایده می‌دانند، در واقع با خود می گویند، صحبت در مورد احساساتشان برای کسی اهمیت ندارد یا وضعیتی که در آن قرار دارند را تغییر نمی دهد، این عامل مانع از بیان احساسات آن‌ها می‌شود.
5) ذهن خوانی: کودکان باور دارند که اطرافیان بدون اینکه در مورد احساسات و خواسته‌شان، از آن باخبر هستند این عامل باعث می‌شود تا احساسات خود را پنهان نگه دارند و در مورد آن با دیگران صحبت نکنند.
سخن پایانی
عدم شناخت و بیان احساسات در کودکان می‌تواند روابط آن‌ها و و دیگران را تحت تاثیر قرار دهد و سبب بروز مشکلات رفتاری در آن‌ها شود. زمانی که نتواند احساس عصبانیت خود را بیان کند، پرخاشگر می‌شود. والدین به عنوان اولین و نزدیکترین افراد به کودکان می‌توانند نقش مهمی در آموزش شناخت و نحوه بیان احساسات به آن‌ها را ایفا کنند برای این کار باید از روش‌های مختلف مانند بازی و خواندن داستان و الگوسازی استفاده کنند. بازی‌ها و داستان‌هایی که در مجله کودک و خردسال نبات برای هر گروه سنی آورده شده است می‌توانند در این رابطه به والدین کمک کنند.
